Iberowie
Najważniejsze plemiona Iberów to: Indygeci i Lajetanie na obszarze obecnej Katalonii, Edetanie i Kontestanie w Walencji, Mastienosi w Murcji, Bastetanie we wschodniej Andaluzji oraz Turdetanie w dawnym Tartessos.
Najważniejsze plemiona Iberów to: Indygeci i Lajetanie na obszarze obecnej Katalonii, Edetanie i Kontestanie w Walencji, Mastienosi w Murcji, Bastetanie we wschodniej Andaluzji oraz Turdetanie w dawnym Tartessos.
Jednym z dowodów na wysoki stopień zhierarchizowania społeczeństwa Iberów jest różnorodność grobowców. Niektóre były w kształcie kobiet lub wież (te uważa się za mauzolea królewskie). Występowały też groby komorowe.
Do tej pory nie natrafiono na przekonywujące dowody istnienia w silnie zhierarchizowanym społeczeństwie Iberów jakiejkolwiek kasy kapłańskiej. Byli tylko władcy, wojownicy, rzemieślnicy, rolnicy, służący i niewolnicy.
Nazwa Iberia i Iberowie są pochodzenia greckiego. Odnosiły się prawdopodobnie do rejonów nad rzeką Ebro. Zdaniem niektórych badaczy, Iber nie jest nazwą konkretnej rzeki, lecz w języku miejscowej ludności oznaczał rzekę w ogóle.
Najemnicy iberyjscy słynęli z rycerstwa, determinacji i oddania dowódcy, z którym byli rytualnie związani przez devotio. Dlatego stanowili preferowaną straż przyboczną przywódców wszystkich mocarstw obszaru Morza Śródziemnego.
Iberowie wierzyli, że ofiarne samobójstwo żołnierza może uchronić przed śmiercią wodza. Ponadto gdy dowódca ginął na polu walki, związani z nim przez devotio wojownicy odbierali sobie życie.
Iberyjscy wodzowie sprawowali władzę zazwyczaj nad jednym miastem i podległym mu terytorium, chociaż bywało, że zarządzali wieloma ośrodkami. Nie zawsze rządzili samodzielnie – w wielu państewkach funkcjonowała rada starszych.
Nie są znani bogowie iberyjscy, nie zachowały się też ich świątynie. Liczne są natomiast pozostałości po sanktuariach przy miejscach świętych za które uważano jeziora i rzeki, np. Cerro de los Santos.
Iberowie ofiarowywali w sanktuariach świętych miejsc (głównie związanych z wodą) wota zrobione z gliny, kamienia i przede wszystkim brązu.
Iberowie uprawiali zboża, winorośl, len i esparto; znali technikę irygacji, stosowali pług do którego zaprzęgali woły. Zwierzęta (głównie woły, owce, świnie i konie) hodowali na użytek rodziny. Tkali z wełny, lnu i esparto.
Najważniejszą innowacją w gospodarce Iberów było wprowadzenie monety jako środka płatniczego przy wymianach handlowych. Na jej powszechne użycie trzeba jednak było poczekać aż do ery panowania Rzymian.
Iberowie z terenów dzisiejszej Hiszpanii mieli swoje własne pismo, którego pomimo wielu prób nie udało się do dziś odczytać. Najstarsze zabytki piśmiennicze tej kultury są datowane już na V w. p.n.e.
Devotio wśród Iberów to rodzaj uświęconego związku, na mocy którego utrzymywany klient musiał w walce bronić swojego patrona nawet za cenę własnego życia. Jeśli nie udało mu się go ocalić, popełniał samobójstwo.
Iberowie palili ciała swoich zmarłych, a prochy ważnych kobiet wsypywali do sarkofagów o ludzkim kształcie, które następnie umieszczali w jaskiniach. Przykładem takiego pochówku jest skrzydlata Dama z Bazy.