Karpentanowie
Tak jak w innych częściach Iberii, również Karpentanowie czcili byka, którego wiązali z płodnością bydła i życiem pozagrobowym. Jego wizerunki znajdujemy na stelach nagrobnych z takimi symbolami jak słońce, koło, księżyc i gwiazdy.
Tak jak w innych częściach Iberii, również Karpentanowie czcili byka, którego wiązali z płodnością bydła i życiem pozagrobowym. Jego wizerunki znajdujemy na stelach nagrobnych z takimi symbolami jak słońce, koło, księżyc i gwiazdy.
Struktura socjopolityczna wyróżniała Karpentanów spośród sąsiednich plemion celtyckich. Nigdy nie wykształcili oni, ani hierarchii, ani nie mieli scentralizowanej władzy. Żyli w państwach-miastach rozsianych w centralnej Hiszpanii.
Zdaniem niektórych badaczy Luzytanie byli plemieniem celtyckim, które nie uległo wpływom rdzennej ludności Półwyspu Iberysjkiego, czyli Iberom, tak jak Celtyberowie. Zdaniem innym była to ludność indoeuropejska, lecz nie Celtowie.
Asturowie i Kantabrowie z górskich terenów północy Półwyspu Iberyjskiego wierzyli w boga wojny o nieznanym nam imieniu, któremu składali w ofierze kozły, konie i jeńców wojennych.
Karpentanowie z Półwyspu Iberyjskiego wbudowywali w mury domu mały ołtarzyk przy którym oddawali cześć mitycznemu przodkowi. Ołtarz zazwyczaj zawierał płaskorzeźbę przedstawiającą wędrówkę protoplasty w zaświaty.
Mamy wiele powodów, by wierzyć, że na szczycie celtyberyjskiego panteonu stał Lug, bóg słońca i światła. Tradycja nie przyporządkowywała mu żadnej konkretnej funkcji, ponieważ wierzono, że we wszystkim jest doskonały.
Hiszpańskie cmentarze to szeregi ścian, w które wmurowuje się trumny i urny z prochami tworząc 3 lub 4 piętra grobów. W święto zmarłych Hiszpanie nie palą zniczy, ponieważ nie ma ich gdzie ustawić.
Kultura Turdetanów znacząco różniła się od pozostałych ludów Iberyjskich. Posiadali oni własny alfabet i porozumiewali się w języku podobnym do tartesiańskiego. Również inaczej od Iberów chowali swoich zmarłych.
Celtyberowie nigdy nie mieli druidów. Stało się tak ponieważ Iberowie odcięli ich od celtyckiej kultury lateńskiej zanim wykształciła ona większość praktyk religijnych, a u ludów Półwyspu Iberyjskiego nie występowała warstwa kapłańska.
Najważniejsze plemiona Iberów to: Indygeci i Lajetanie na obszarze obecnej Katalonii, Edetanie i Kontestanie w Walencji, Mastienosi w Murcji, Bastetanie we wschodniej Andaluzji oraz Turdetanie w dawnym Tartessos.
Karpentanowie z Półwyspu Iberyjskiego wierzyli między innymi w boginię wody, której zromanizowane imię brzmiało Aironis. Ceremonie na jej cześć odprawiano na świeżym powietrzu, przy naturalnych źródłach.
Jednym z dowodów na wysoki stopień zhierarchizowania społeczeństwa Iberów jest różnorodność grobowców. Niektóre były w kształcie kobiet lub wież (te uważa się za mauzolea królewskie). Występowały też groby komorowe.
Karpentanowie z Półwyspu Iberyjskiego byli plemieniem celtyckim. Cześć swoim bogom oddawali w sanktuariach umiejscowionych na świeżym powietrzu, ale w przeciwieństwie do Galów, nie mieli druidów.
Do tej pory nie natrafiono na przekonywujące dowody istnienia w silnie zhierarchizowanym społeczeństwie Iberów jakiejkolwiek kasy kapłańskiej. Byli tylko władcy, wojownicy, rzemieślnicy, rolnicy, służący i niewolnicy.
Zamieszkujący centralne rejony Półwyspu Iberyjskiego Karpentanowie pozostawiali ciała wojowników poległych podczas walki na pożarcie sępom, które uważali za ptaki święte.
Rzymianie z łatwością podbili Półwysep Iberyjski, ponieważ wykorzystywali lokalny zwyczaj devotio obligujący jedną stronę do obrony drugiej za cenę własnego życia, aby zbudować dla siebie armię lojalnych ochroniarzy.
Nazwę Hiszpanii, którą przejął naród Hiszpanów, Rzymianie zapożyczyli od Kartagińczyków, a oznacza ona wyspę królików, co rzeczywiście miało dobrze oddawać stan fauny na Półwyspie Iberyjskim.
Tym co charakteryzowało zamieszkujących Półwysep Iberyjski Galaików był wysoki poziom sztuki jubilerskiej zwłaszcza złotniczej. Z dziedziny sztuk plastycznych zachowało się parę obrobionych kamieni i kilka surowych rzeźb.
Karpentanowie z Półwyspu Iberyjskiego zamieszkiwali ziemie na południe od Gór Kastylijskich, między Alcarią a rzeką Gwadianą. Byli ludem typowo pasterskim i prowadzili koczowniczy tryb życia.
Celtyberowie byli pasterzami, a wyznacznik bogactwa stanowiła dla nich wielkość stada. Często prowadzili koczowniczy tryb życia i praktycznie nie budowali miast. Wyjątkami są słynne Numancja i Tremencja.
Gospodarka Luzytanów opierała się przede wszystkim na hodowli i górnictwie, nie na rolnictwie. Często zajmowali się grabieżą sąsiadów. Prawdopodobnie na ich własnych ziemiach występowało przeludnienie.
Według Strabona Asturowie i Kantabrowie, celtyckie plemiona z terenów dzisiejszej Hiszpanii, skazanych na śmierć strącali ze skały, a ojcobójców kamienowali z dala od osiedli ludzkich.
Ponoć Asturowie i Kantabrowie, Celtowie zamieszkujący w starożytności północ dzisiejszej Hiszpanii, kładli chorych przy drogach, aby otrzymać poradę od tych przechodniów, którzy przypadkiem znaliby daną chorobę.
Celtyberowie w szczególny sposób wyrabiali broń o niezwykłej trwałości. Walcowate płyty stali zakopywali pod ziemią na czas wystarczający, by rdza przegryzła słabszą część żelaza. Z pozostałego najsilniejszego materiału kuli doskonałe miecze.
Nazwa jednego z plemion kantabryjskich brzmi Organomeskoni i pochodzi z języka celtyckiego w którym oznacza „ci, którzy się upijają mordowaniem”.
Strabon pisał o Turdetanach, że są najmądrzejszym ludem iberyjskim, potrafią pisać, a zgodnie z tradycją przekazywaną przez starszyznę ich kroniki historyczne, wiersze i prawa liczą sobie 6 tysięcy lat.
Kulturę Celtyberów wyróżnia na tle innych z danej epoki niezwykłe uporządkowanie niektórych cmentarzy, gdzie groby ustawiono w linii prostej, zaś między nimi wybudowano równoległe uliczki, często nawet brukowane.
Asturowie i Kantabrowie często urządzali uczty podczas których tańczyli w korowodzie przy wtórze fletu lub trąbki, podskakując do góry i kucając. Rzymian dziwiło, że kobiety i mężczyźni trzymają się podczas tańca za ręce.
Nazwa Iberia i Iberowie są pochodzenia greckiego. Odnosiły się prawdopodobnie do rejonów nad rzeką Ebro. Zdaniem niektórych badaczy, Iber nie jest nazwą konkretnej rzeki, lecz w języku miejscowej ludności oznaczał rzekę w ogóle.
Najemnicy iberyjscy słynęli z rycerstwa, determinacji i oddania dowódcy, z którym byli rytualnie związani przez devotio. Dlatego stanowili preferowaną straż przyboczną przywódców wszystkich mocarstw obszaru Morza Śródziemnego.
Strabon uważał, że zamieszkujący północ Półwyspu Iberyjskiego Asturowie i Kantabrowie robią kielichy z wosku. Co więcej, zaznaczył, że jest to zwyczaj łączący wszystkich Celtów.
Religia zamieszkujących hiszpańską Andaluzję Iberów – Turdetanów znajdywała się pod silnym wpływem Fenicjan. Jednym z jej rodzimych elementów był kult byka. Istnieją też dowody na to, że Turdetanie składali ofiary z ludzi.
O sile celtyberyjskiej lojalności świadczy przypadek Calagurris. Nawet po śmierci dowódcy Sertoriusza mieszkańcy nie odstąpili od ostatniego rozkazu i zjadali własne żony oraz dzieci, aby dłużej stawiać opór Rzymianom w oblężonym mieście.
Asturowie i Kantabrowie, celtyckie plemiona z terenów dzisiejszej Hiszpanii, budowali obleczone skórą łodzie, w których tylko kil był zrobiony z drewna.
Iberowie wierzyli, że ofiarne samobójstwo żołnierza może uchronić przed śmiercią wodza. Ponadto gdy dowódca ginął na polu walki, związani z nim przez devotio wojownicy odbierali sobie życie.
U celtyckich plemion Asturów i Kantabrów z północy Półwyspu Iberyjskiego ziemia stanowiła wspólną własność wioski i tak też, to znaczy kolektywnie, była wyprawiana.
Turdetan, Iberów z dawnej Andaluzji, wyróżniała rozbudowana struktura społeczna. Ich plemionami rządzili królowie. Turdetanie utrzymywali wielu niewolników, którzy pracowali w kopalniach, na roli i przy hodowli zwierząt.
Turdetanie z Półwyspu Iberyjskiego słynęli z umiejętności żeglowania i dobrej znajomości Atlantyku. W starożytności z usług ich marynarzy i rybaków często korzystała Kartagina.
Iberyjscy wodzowie sprawowali władzę zazwyczaj nad jednym miastem i podległym mu terytorium, chociaż bywało, że zarządzali wieloma ośrodkami. Nie zawsze rządzili samodzielnie – w wielu państewkach funkcjonowała rada starszych.
Strabon napisał o Asturach i Kantabrach z Hiszpanii, że myją zęby moczem, który przechowują w wielkich zbiornikach.
Według Księgi Najazdów (Lebor Gabala) Irlandię opanowywało kolejno 6 ludów. Byli to: Fomorianie, ludzie Parthalona, ludzie Nemeda, Firbolgowie, Tuatha De Danann (lud bogini Danu) oraz pochodzący z Hiszpanii synowie Mila.
Plemiona celtyberyjskie zapoznały się z pieniądzem dopiero w czasach rzymskiego podboju. Wcześniej wymieniały towar za towar.
Nazwa Basków mogła oznaczać w pierwotnym języku indoeuropejskim „ludzi z gór”.
Galaikowie mieszkali w domach wzniesionych na planie koła, o kamiennych ścianach i stożkowatych dachach ze słomy lub gałęzi. Ich osiedla nazywano castro. Budowali je na wzniesieniach i nieraz opasywali trzema wstęgami muru.
Podstawą egzystencji Asturów i Kantabrów była hodowla bydła. Uprawiano jęczmień i len, ale agrykultura nie stała na wysokim poziomie. Stąd częste wypady łupieżcze na tereny sąsiednich Wakceów.
Nie są znani bogowie iberyjscy, nie zachowały się też ich świątynie. Liczne są natomiast pozostałości po sanktuariach przy miejscach świętych za które uważano jeziora i rzeki, np. Cerro de los Santos.
Podstawę organizacji społecznej Celtyberów stanowiły związki oparte na pokrewieństwie, zwane gentes i gentilitates. Ponadto poszczególne rody podpisywały ze sobą umowy sojusznicze, tzw. umowy o gościnności.
Iberowie ofiarowywali w sanktuariach świętych miejsc (głównie związanych z wodą) wota zrobione z gliny, kamienia i przede wszystkim brązu.